استرس دقیقا چیست و چه بلایی برای سلامتی ایجاد می کند؟

همه ما هر روز اصطلاح «استرس» را می شنویم. شنیدن این اصطلاح از زبان آشنایان، همکاران و اعضای خانواده عادی شده است. امروزه استرس بخشی جدایی ناپذیر از زندگی ما و خطری برای آرامش روحی و جسمی ماست. اگرچه استرس اغلب واکنش طبیعی بدن به شرایط وحشتناکی است که در آن قرار داریم و در چنین مواقعی با سوق دادن ما به واکنش سریع، جان ما را نجات می دهد، اما زمانی که بیش از حد شود، عواقب زیانباری بر روح و روان ما دارد. استرس دقیقا چیست؟ آیا چندین نوع وجود دارد؟ پیامدها و تظاهرات استرس چیست؟ چه آسیبی ایجاد می کند؟ چرا این طور است؟ و …. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان استرس دارید، حتما به یکی از سوالات زیر فکر کرده اید. اگر می خواهید پاسخی برای نگرانی های خود پیدا کنید و در مورد استرس، علائم و مشکلات آن بیشتر بدانید، توصیه می کنم این مقاله را تا پایان آن بخوانید.

استرس دقیقا چیست؟

استرس واکنش بدن ما به استرس های خارجی است. این عنصر ممکن است ناشی از موقعیت های مختلفی در زندگی ما باشد. همچنین زمانی اتفاق می‌افتد که با چیزی جدید، غیرمنتظره یا خطرناک مواجه می‌شویم، یا زمانی که معتقدیم کنترل کمی بر موقعیت داریم. ظرفیت ما برای مقابله با استرس توسط DNA، تجربیات دوران کودکی، شخصیت و موقعیت های اجتماعی و اقتصادی ما تعیین می شود. هنگامی که ما استرس داریم، بدن ما هورمون های استرس را ایجاد می کند که باعث می شود ما بجنگیم یا از موقعیت فرار کنیم و سیستم ایمنی بدن ما به عنوان پاسخ درگیر می شود. در نتیجه، ما می توانیم در شرایط خطرناک به سرعت پاسخ دهیم. استرس ممکن است گاهی برای غلبه بر ترس یا رنج مفید باشد. علاوه بر این، پس از پایان حادثه استرس زا، هورمون های استرس به طور معمول به حالت عادی باز می گردند و هیچ عواقبی باقی نمی ماند. اما استرس بیش از حد تأثیر مضری روی ما می گذارد زیرا دائماً باعث می شود که ما بجنگیم یا بدویم و در نهایت ما را خسته می کند.

انواع استرس شامل موارد زیر است

به طور کلی، استرس به دو نوع طبقه بندی می شود: استرس حاد و استرس مزمن که از یکدیگر متمایز هستند. استرس حاد معمولاً به چالش‌های کوچکی اشاره دارد که به طور منظم با آن‌ها مواجه می‌شویم، در حالی که استرس مزمن مهم‌تر است و در طول زمان بر ما تأثیر می‌گذارد. در نتیجه، اثرات استرس حاد و مزمن بر انسان متفاوت است.

فشار حاد

همه ما هر از گاهی استرس حاد را تجربه می کنیم. اغلب با رویدادهای جاری یا آتی مرتبط است، مانند دیر رسیدن به محل کار یا فراموش کردن یک قرار ملاقات کلیدی. مقدار کم استرس حاد اغلب مفید است و فرد را تشویق می کند تا اهداف خود را تکمیل کند، اما با گذشت زمان، همه این استرس های جزئی روی هم انباشته می شوند و ممکن است تأثیر مضری بر سلامت فرد داشته باشند. علائم استرس حاد از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما ممکن است با مدیریت زمان، مراقبت از خود و تمرین روش‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن و یوگا با آن کنار بیایید.

استرس طولانی مدت

استرس مزمن زمانی به وجود می آید که فرد به طور مکرر در معرض یک محیط استرس زا قرار گیرد. اضطراب و ناامیدی اغلب ناشی از این نوع استرس است. اگر فکر می کنید که از استرس مزمن رنج می برید، با یکی از دوستان یا اعضای خانواده در مورد احساسات خود صحبت کنید. در این شرایط، بهتر است از شر احساسات منفی خلاص شوید و زندگی عادی خود را از سر بگیرید. با این حال، اگر فکر می کنید استرس شما از کنترل خارج شده است، باید به یک روانشناس مراجعه کنید.

علائم استرس

اگرچه همه ما گاهی اوقات با استرس مواجه می شویم، بسیاری از ما نمی دانیم که علیرغم تجربه علائم تحت تأثیر آن هستیم. از آنجایی که ما از علائم استرس آگاه هستیم، احتمال تشخیص آن بیشتر است و اگر معتقدیم استرس ما بیش از حد است و مزمن شده است، به دنبال روشی مناسب برای مقابله با آن خواهیم بود. اگرچه نشانه های استرس زیاد است، اما همه آنها را تجربه نمی کنند. افراد به طور کلی یک یا چند مورد از علائم را بسته به شرایط خود نشان می دهند. موارد زیر شایع ترین علائم هستند:

اضطراب و آشفتگی

اضطراب و بی قراری از علائم رایج استرس مزمن هستند. کورتیزول و کورتیکوتروپین، هورمون های استرس، فشار بدن را کنترل می کنند. زمانی که فرد به طور موقت تحت تاثیر استرس قرار می گیرد، این هورمون ها در واکنش به خطر تولید می شوند و اثر آنها به سرعت از بین می رود. از طرف دیگر استرس طولانی مدت باعث افزایش میزان کورتیزول و هورمون های کورتیکوتروپین در بدن در مدت زمان طولانی می شود که باعث ناراحتی و بی قراری می شود. اساساً استرس واکنش بدن به یک شرایط است، در حالی که اضطراب واکنش بدن به استرس است.

افسردگی در افراد

اغلب فرض بر این است که استرس و افسردگی رابطه علت و معلولی دارند و یکی ممکن است دیگری را القا کند. استرس مزمن به طور کلی علائم افسردگی را در افراد ایجاد می کند، بنابراین عدم مقابله با آن، احتمال افسردگی و شدت آن را افزایش می دهد. استرس مزمن روح و روان انسان را تحلیل می برد و تاثیر بدی بر روحیه افراد می گذارد. همچنین بهره وری را کاهش می دهد و تأثیر منفی بر روابط خصوصی افراد می گذارد. همه این عناصر راه را برای افسردگی هموار می کنند.

حملات اضطراب

مواد شیمیایی که در هنگام استرس وارد جریان خون می شوند و ضربان قلب و تعداد تنفس را بالا می برند، اغلب باعث می شوند فرد احساس ناراحتی کند و وضعیت جسمانی او را مختل کند. اگر ضربه شدید باشد، ممکن است باعث حمله پانیک شود. افراد مبتلا به اختلال هراس اغلب به شدت به استرس واکنش نشان می دهند که باعث افزایش میزان آدرنالین در خون آنها می شود. حمله پانیک باعث تنگی نفس یا وحشت در هنگام نفس کشیدن می شود. تنفس غیرطبیعی و سریع اغلب با استرس و اضطراب همراه است و ممکن است با دور کردن خود از محیط ناخوشایند و تلاش عمدی برای آرام کردن میزان تنفس، آن را برطرف کند.
استرسی که باعث اپیزودهای هراس می شود باید کنترل شود. زیرا حتی نگرانی از حملات پانیک نیز باعث ایجاد استرس می شود و این چرخه تا رفع استرس فرد ادامه خواهد داشت.

استرس تبدیل به افسردگی می گردد

گاهی اوقات استرس باعث می شود که فرد احساس ناراحتی و افسردگی کند و بدون اینکه متوجه شود شروع به هق هق می کند. این احساس به دلیل وجود هورمون های کورتیزول و کورتیکوتروپین در بدن ایجاد می شود. در این شرایط، اگر فردی بتواند ناراحتی خود را فریاد بزند، هق هق به عنوان یک سوپاپ اطمینان عمل می کند، میزان هورمون های استرس را در بدن کاهش می دهد و احساس بهتری در فرد ایجاد می کند.

درد قفسه سینه و سایر بخش های بدن

استرس یکی از دلایل ناراحتی در قفسه سینه و سایر بخش های بدن است. از آنجایی که استرس باعث منقبض شدن ماهیچه‌های بدن می‌شود، ممکن است منجر به ناراحتی و گرفتگی عضلات در هر ناحیه از بدن شود. در همین حال، استرس مداوم بر عملکرد طبیعی سیستم ایمنی بدن تأثیر می گذارد و مقاومت بدن را در برابر عفونت ها و بیماری ها کاهش می دهد. علاوه بر این، باعث ایجاد التهاب در بدن می شود که ممکن است به عنوان ناراحتی مفصل ظاهر شود.

سردرد، سرگیجه و لرزش

تنش در گردن و شانه ها اغلب مسئول سردرد و میگرن است. استرس اغلب با دردهای مبهم یا احساس فشار در ناحیه سر و چشم همراه است. علاوه بر این، از آنجایی که استرس تعادل هورمونی بدن را مختل می کند، ممکن است باعث سردرد، سرگیجه و حتی لرزش در دست ها و پاها شود.

خستگی

استرس اثرات فیزیولوژیکی بر بدن دارد زیرا با ترشح هورمون ها در گردش خون، سرعت ضربان قلب و تنفس را افزایش می دهد. به دلیل فشار مداوم بر سیستم بدن، فرد پاهای خود را از دست می دهد و خسته می شود. در نتیجه شخص بدون اینکه متوجه شود دائماً خسته است. با این حال، تأثیر استرس بر بدن به این محدود نمی شود. همچنین روی خواب تأثیر می گذارد و فرد را از خواب کافی باز می دارد. بر اساس تحقیقات، استرس باعث تحریک محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال در مغز می شود که در تنظیم چرخه خواب و بیداری بدن حیاتی است. در این حالت ممکن است فرد احساس کم خوابی کند و متوجه شود که همیشه موضوعی را در افکار خود تکرار می کند، زیرا ذهن فرد دائماً به دنبال پاسخ برای مشکلات خود است. در اثر فعالیت ذهنی زیاد و کم خوابی، فرد دائماً خسته و بی فایده است.

اختلال خواب

یکی از شایع ترین مشکلات مرتبط با استرس، اختلال در خواب است. بی خوابی باعث کاهش طول مدت و کیفیت خواب می شود. هنگامی که افراد مبتلا به بی خوابی از خواب بیدار می شوند، دچار خستگی، تحریک و سایر علائم مشابه می شوند. بی خوابی مزمن به دلیل وجود موقعیت های استرس زا و تأثیر مداوم آنها بر فرد ایجاد می شود. بی خوابی مزمن استرس روزمره را افزایش می دهد که علائم بی خوابی را تشدید می کند. در همین حال، استرس طولانی مدت ممکن است منجر به آپنه خواب شود که باعث خروپف در شب و خستگی مفرط در طول روز می شود.

وجود فشار خون بالا

هنگامی که استرس دارید، بدن شما انبوهی از مواد شیمیایی ایجاد می کند که به طور موقت فشار خون شما را بالا می برد. این هورمون ها قلب شما را مجبور به تپش و انقباض شریان ها می کنند. اگرچه شواهدی مبنی بر اینکه استرس در درازمدت باعث افزایش فشار خون می شود وجود ندارد، روش های مضر مقابله با استرس، مانند سیگار کشیدن یا خوردن غذاهای ناسالم، ممکن است در درازمدت فشار خون شما را افزایش دهد.

مشکلات معده و گوارش

هنگامی که فرد احساس استرس می کند، سیستم عصبی سمپاتیک که بخشی از سیستم عصبی خودمختار است و بر فرآیندهای بدنی خاصی از جمله ضربان قلب، تنفس و فشار خون نظارت می کند، هورمون کورتیزول را برای فعال کردن سیستم واکنش به خطر بدن تولید می کند. استرس به طور غیرمستقیم باعث اسپاسم مری، افزایش اسید معده، حالت تهوع و اسهال یا یبوست می شود، زیرا سیستم عصبی ارتباط نزدیکی با دستگاه گوارش دارد.

نقص سیستم ایمنی

سیستم ایمنی و استرس تعامل پیچیده ای دارند. در واقع، سیستم ایمنی بدن در برابر استرس، به ویژه استرس مزمن، آسیب پذیر است. به گفته انجمن روانشناسی آمریکا، استرس، میزان سلول های جنگنده یا لنفوسیت ها (که با عفونت ها مبارزه می کنند) را در بدن کاهش می دهد. اگرچه استرس کوتاه مدت باعث می شود که سیستم ایمنی بدن با یک پاسخ التهابی پاسخ دهد که به بدن در مبارزه با میکروارگانیسم ها کمک می کند، استرس مزمن باعث ایجاد التهاب مداوم می شود که منجر به تشکیل پلاک روی دیواره رگ های قلب می شود. در عین حال، استرس مداوم باعث افزایش برون ده هورمون کورتیزول می شود که بر پاسخ التهابی بدن تأثیر می گذارد و منجر به عفونت های بعدی می شود.

دلیل اصلی استرس چیست؟

همه ما استرس را به عنوان پیامد اتفاقات متعدد در زندگی خود تجربه می کنیم. برخی از رایج ترین منابع استرس عبارتند از:
• قرار گرفتن در معرض استرس روانی
• زندگی دستخوش تغییرات قابل توجهی است.
• نگران بسیاری از مسائل است
• تأثیر کم یا بدون تأثیر بر نتیجه یک رویداد
• داشتن تعهداتی که برای شما خیلی زیاد است
• کار، ورزش، یا تغییر زندگی ناکافی
• اطمینان کافی در زندگی وجود ندارد.

در عین حال، به خاطر داشته باشید که اگرچه بسیاری از شرایط ممکن است باعث ایجاد تنش در شما شود، استرس نیز می تواند به دلیل تجمع فشارهای کمی ایجاد شود. در این مثال، تشخیص و توضیح منبع استرس خود برای دیگران ممکن است برای شما دشوارتر باشد.

اثرات استرس بر سلامتی

استرس معمولاً بر سلامت شما تأثیر می گذارد. در این مثال، ممکن است حتی متوجه نباشید که چه چیزی باعث سردردهای آزاردهنده، بی خوابی های مکرر، کاهش بهره وری و افکار مسابقه ای در محل کار شما می شود. بیشتر بیماری ها از جمله بیماری های قلبی عروقی، فشار خون بالا، چاقی و دیابت به دلیل استرس مداوم و کنترل نشده ایجاد می شوند. تأثیر استرس بر عملکرد سیستم های فیزیولوژیکی متعدد اکنون به خوبی ثابت شده است. خطرات استرس موضوعی است که در ادامه این مقاله به آن خواهیم پرداخت.

واکنش سیستم عصبی به استرس

سیستم عصبی خودمختار که به دو سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک تقسیم می‌شود، نقش مهمی در واکنش فیزیکی بدن به استرس دارد. هنگامی که بدن تحت فشار قرار می گیرد، SNS در پاسخ “جنگ یا گریز” شرکت می کند و منابع انرژی بدن را برای مبارزه یا فرار از خطر درک شده سازماندهی می کند. SNS به غدد فوق کلیوی دستور می دهد تا در این سناریو مواد شیمیایی آدرنالین و کورتیزول را آزاد کنند. واکنش SNS به استرس حاد، ناگهانی و کوتاه مدت. پس از گذراندن استرس، بدن به شرایط قبل از بحران خود باز می گردد. در این شرایط، سیستم PNS وظیفه بازیابی سیستم عصبی را بر عهده دارد. سیستم های عصبی SNS و PNS در کنار سیستم ایمنی برای کاهش اثرات استرس کار می کنند. در عین حال، سیستم عصبی مرکزی فعالیت سیستم عصبی خودمختار را تنظیم می کند که به بدن کمک می کند تا با استرس مقابله کند.

تاثیر استرس بر سیستم تنفسی و قلبی عروقی

استرس حاد ضربان قلب را افزایش می دهد و انقباضات عضلانی قلبی را بیشتر می کند. این اثرات توسط هورمون های آدرنالین، نورآدرنالین و کورتیزول که در هنگام استرس تولید می شوند، منتقل می شوند. عروق خونی در شرایط استرس بزرگ شده و خون را به عضلات قلب می فرستند. پس از سپری شدن مرحله استرس حاد، وضعیت رگ ها و ماهیچه های قلب به حالت عادی باز می گردد. از طرف دیگر استرس مزمن و طولانی مدت با افزایش این چرخه خطر ابتلا به فشار خون بالا، حملات قلبی و سکته را افزایش می دهد. در همین حال، استرس حاد مزمن و مکرر باعث التهاب در سیستم گردش خون، به ویژه عروق کرونر می شود. از آنجایی که استرس باعث سفت شدن مجرای بین بینی و ریه ها می شود، ممکن است علائم تنفسی مانند تنفس سریع و تنگی نفس را ایجاد کند. در همین حال، تحقیقات دیگر نشان می دهد که استرس حاد و شدید ممکن است باعث بروز دوره های آسم شود.

واکنش دستگاه گوارش به استرس

روده و معده از صدها نورون تشکیل شده اند که به طور مستقل کار می کنند و دائماً با مغز در ارتباط هستند. استرس ممکن است ارتباط روده و مغز را مختل کند و منجر به درد، نفخ و سایر مشکلات گوارشی شود. در همین حال، میلیون‌ها باکتری در روده زندگی می‌کنند و بر سلامت مغز و پاسخ به استرس تأثیر می‌گذارند. علاوه بر این، استرس ممکن است باعث اسپاسم مری، زخم معده، افزایش یا کاهش بی مورد اشتها، اسهال یا یبوست، سندرم روده تحریک پذیر و سایر اختلالات شود.

تاثیر استرس بر سیستم اسکلتی عضلانی

زمانی که بدن تحت استرس است، ماهیچه ها منقبض می شوند. تنش عضلانی، در حقیقت، واکنش عضلانی بدن به استرس است و از بدن در برابر آسیب و ناراحتی محافظت می کند. هنگامی که بدن در معرض استرس مزمن قرار می گیرد، ماهیچه ها برای مدت طولانی سفت می شوند و منجر به سردردهای تنشی و میگرن و همچنین علائم اسکلتی- عضلانی در پشت و سایر اندام های فوقانی می شود.

تاثیر استرس بر سیستم جنسی و تناسلی

هورمون کورتیزول در اثر استرس در بدن ترشح می شود. کورتیزول در عملکرد دستگاه تناسلی مردانه حیاتی است زیرا مقادیر بیش از حد آن ممکن است در عملکرد طبیعی بیوشیمیایی سیستم اختلال ایجاد کند. استرس مزمن یا مداوم باعث کاهش سنتز هورمون تستوسترون در بدن مردان می شود که ممکن است منجر به کاهش میل جنسی یا ناتوانی جنسی در مردان شود. در همین حال، استرس مداوم تولید اسپرم را کاهش می دهد که باعث کاهش ظرفیت تولید مثل آنها می شود. استرس بر چرخه قاعدگی، میل جنسی، بارداری و حتی سیستم تناسلی زنان تأثیر مخربی دارد. برای مثال ممکن است علائم بیماری های باروری مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک را در زنان تشدید کند.

تاثیر استرس بر سیستم ایمنی بدن

سیستم ایمنی بدن ما با مزاحمان مبارزه می کند و از ما محافظت می کند. میلیون ها گلبول سفید خون سیستم ایمنی (لنفوسیت ها و فاگوسیت ها) را تشکیل می دهند. وقتی استرس داریم، بدن ما شروع به تولید هورمون کورتیزول می کند. این هورمون با کاهش میزان لنفوسیت های خون و اختلال در ارتباطات گلبول های سفید، سیستم ایمنی بدن را کاهش می دهد. در عین حال، هنگامی که افراد برای کاهش علائم استرس مزمن به رفتارهای بدی مانند سیگار کشیدن متوسل می شوند، چنین اقداماتی باعث تضعیف و تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود.

چکیده کلی و کلام پایانی

ما به نتیجه صحبت خود در مورد استرس رسیده ایم. ما در این پست سعی کردیم دلایل و علائم استرس را بررسی کنیم. ما همچنین در مورد خطرات استرس و مسائل ناشی از آن بحث کردیم. متاسفانه همانطور که مشاهده کردید استرس عواقب جبران ناپذیر و مضری بر فعالیت و عملکرد تمامی سیستم های فیزیولوژیکی دارد. در نتیجه، همه ما باید تا حد امکان برای مبارزه با استرس تلاش کنیم تا از پیامدهای منفی استرس بر ذهن، روان و سلامت خود بکاهیم. در این راستا می توانید برای داشتن زندگی سالم از برترین کلینیک روانپزشکی تهران و مشاوران ماهر کلینیک دکتر کربلایی کمک بگیرید.